अव्यवस्थित सहरीकरण: विकासमा चुनौती

अव्यवस्थित सहरीकरण भन्नाले कुनै क्षेत्र वा शहरको अनियन्त्रित र योजनाविहीन विकासलाई जनाउँछ। नेपाल र भारतजस्ता विकासशील देशहरूमा सहरी क्षेत्रमा जनसंख्याको तीव्र वृद्धि र स्रोतहरूको सीमित उपलब्धताका कारण यो समस्या झन् जटिल बन्दै गएको छ।

सहरीकरणको प्रमुख कारण रोजगारीका अवसरहरूको खोजी, शिक्षा र स्वास्थ्य सेवा प्राप्त गर्ने चाहना, र ग्रामीण क्षेत्रको पिछडिएको अवस्थाबाट उम्कनु हो। तर, सहरीकरण योजनाबद्ध नहुँदा आवास अभाव, ट्राफिक जाम, जल निकास प्रणालीको समस्या, र आधारभूत सेवाहरूको अभावजस्ता समस्या उत्पन्न हुन्छन्।

अव्यवस्थित सहरीकरणले विभिन्न नकारात्मक प्रभाव पार्दछ। यो समस्याले प्रदूषणको मात्रा वृद्धि गर्छ, जसले स्वास्थ्य समस्याहरू निम्त्याउँछ। साथै, हरियाली क्षेत्रहरूको विनाश, अस्थिर भवन निर्माण, र सामाजिक असमानता जस्ता चुनौतीहरू सिर्जना हुन्छन्। नदी किनार र सार्वजनिक स्थलहरूको अतिक्रमणले प्राकृतिक स्रोतको दुरुपयोग र वातावरणीय असन्तुलन बढाउँछ।

यो समस्याको समाधानका लागि दीर्घकालीन योजना आवश्यक छ। सरकारले सहरी क्षेत्रमा आवास, यातायात, र आधारभूत सेवाहरूको व्यवस्थित व्यवस्थापन गर्नुपर्छ। सहरी क्षेत्रहरूको विस्तार गर्दा पर्यावरणीय प्रभावलाई ध्यानमा राख्नुपर्छ। हरियाली क्षेत्रहरूको संरक्षण, फोहोर व्यवस्थापन प्रणालीको विकास, र यातायातको सुधार सहरीकरणलाई व्यवस्थित बनाउन सहयोगी हुन्छ।

विद्यार्थीहरूले पनि यस समस्याको समाधानमा भूमिका खेल्न सक्छन्। वातावरणीय सचेतना फैलाउने, पुनः प्रयोग र रिसाइकल गर्ने, र सहरी क्षेत्रको स्वच्छता कायम राख्न योगदान दिने जस्ता कदमहरू प्रभावकारी हुन सक्छन्।

अव्यवस्थित सहरीकरणले दिगो विकासमा अवरोध पुर्‍याउँछ। सहरी विकासलाई योजनाबद्ध र व्यवस्थित बनाउँदै मात्र समाजलाई स्वस्थ, सुरक्षित, र समृद्ध बनाउन सकिन्छ। यसका लागि सबैको सहभागिता र समर्पण अनिवार्य छ।