निरक्षरता: समाजको विकासमा अवरोध

निरक्षरता भनेको मानिसहरूलाई पढ्न र लेख्न नजान्ने अवस्था हो, जसले व्यक्तिगत, सामाजिक, र राष्ट्रिय स्तरमा नकारात्मक प्रभाव पार्छ। नेपाल जस्ता विकासशील देशहरूमा निरक्षरता एक प्रमुख चुनौती हो, जुन गरिबी, बेरोजगारी, र सामाजिक असमानताको कारण बनेको छ।

निरक्षरताको प्रमुख कारणहरूमा गरिबी, शिक्षा प्रणालीको पहुँच अभाव, बाल श्रम, र अभिभावकहरूको शिक्षाप्रति अनभिज्ञता पर्छ। धेरै परिवारमा, बच्चाहरूलाई विद्यालय पठाउनुभन्दा रोजगारीमा लगाउने प्राथमिकता दिइन्छ। यसले न केवल व्यक्तिगत विकासमा बाधा पुर्‍याउँछ, तर समग्र समाजको प्रगतिलाई पनि पछाडि धकेल्छ।

निरक्षरता समाजमा विभिन्न समस्या निम्त्याउँछ। शिक्षा अभावका कारण मानिसहरू रोजगारीका अवसर गुमाउँछन् र आर्थिक रूपमा कमजोर रहन्छन्। यसले स्वास्थ्य सेवा, अधिकारको ज्ञान, र अन्य सामाजिक अवसरहरूमा पनि पहुँच सीमित बनाउँछ। यसबाहेक, निरक्षरता सांस्कृतिक र लैङ्गिक विभेदलाई बढावा दिन्छ, जसले समाजमा असमानता बढाउँछ।

निरक्षरताविरुद्ध नेपालले विभिन्न प्रयासहरू गरिरहेको छ, जस्तै "शिक्षा सबैका लागि" अभियान र समुदायमा आधारित शिक्षण कार्यक्रम। विद्यालयहरूको पहुँच बढाउने, शिक्षकहरूको तालिम सुधार गर्ने, र बालिका शिक्षालाई प्रोत्साहन गर्ने जस्ता कदमहरूले सकारात्मक प्रभाव पारेका छन्।

विद्यार्थीहरूले निरक्षरताको अन्त्य गर्न सक्ने प्रमुख कदम भनेको आफूले पढ्ने, अरूलाई पढाउन प्रेरित गर्ने र शिक्षा अभियानहरूमा सक्रिय सहभागीता जनाउनु हो। जब सबै नागरिक शिक्षित हुन्छन्, समाजमा गरिबी, बेरोजगारी, र असमानता घट्नेछ।

निरक्षरता उन्मूलन समाजको समृद्धिको लागि अत्यन्त आवश्यक छ। शिक्षा नै व्यक्तिको सशक्तिकरणको मूल आधार हो। शिक्षित समाजले मात्र राष्ट्रलाई दिगो विकास र उज्ज्वल भविष्यको दिशामा अघि बढाउन सक्छ।